Leica M – wszystko o: ustawianiu ostrości

Jak wygląda życie z Leiką M? Czy ręczne ostrzenie dalmierzem jest łatwe i szybsze od autofocus’a? Czy pozostaje raczej upierdliwym reliktem przeszłości? W tym wpisie postanowiłem podzielić się swoimi doświadczeniami.

Jak wygląda ustawianie ostrości w aparacie Leica M?

Generalnie, we wszystkich aparatach Leica M wyposażonych w system dalmierza, mamy do dyspozycji celownik pokazujący ramki umożliwiające kadrowanie i jasny prostokąt po środku. W tym prostokącie widać dwa, przesunięte względem siebie, półprzezroczyste obrazy. Cała zabawa polega na tym, żeby te obracając pierścieniem ostrości na obiektywie doprowadzić do sytuacji, w której te obrazy nałożą się. Wtedy, wprawiając w ruch mechanizm migawki, powstanie ostre zdjęcie. Oczywiście zakładając, że układ obiektyw-korpus są względem siebie skalibrowane.

Czy ostrzenie za pomocą dalmierza jest łatwe?

I tak, i nie.

Przesiadając się z nowoczesnego aparatu z szybkim i pewnym układem AF, trzeba się przyzwyczaić do ostrzenia ręcznego. Wiem z doświadczenia, że opanowanie tej umiejętności wymaga praktyki i zajmuje trochę czasu. Dlatego trzeba najpierw trochę potrenować, żeby nabrać względnej pewności.

Czy ręczne ostrzenie jest szybsze i pewniejsze niż używanie autofocusa?

Takie opinie czasem można wyczytać na forach internetowych. Moja odpowiedź na to pytanie brzmi: nie. Obecnie układy AF są bardzo szybkie i właściwie doskonale odczytują intencje użytkownika. Zwłaszcza biorąc pod uwagę jak działają w najnowszych bezlusterkowcach. Potrafią wykrywać oczy ludzi i zwierząt, śledzić w kadrze właściwie dowolne elementy. Ilość trybów pracy, dodatkowych opcji budzi podziw i powoduje, że czasem ciężko jest to wszystko ogarnąć. Również problemy z front- i backfocus’em zostały rozwiązane przez „łapanie” ostrości bezpośrednio na matrycy.

Ostrzenie ręczne przy użyciu dalmierza ma jedną zaletę. Daje 100% kontrolę nad procesem ostrzenia, chociaż w praktyce ta kontrola obarczona jest dużym ryzykiem błędu ludzkiego oka.

Oczywiście są „magicy”, którzy opanowali ostrzenie ręczne w takim stopniu, że są w stanie lepiej to robić niż najnowsze algorytmy SONY, jednak dla zwykłego zjadacza chleba AF będzie rozwiązaniem po prostu pewniejszym i bardziej przyjaznym. Pozostaje pytanie, czy tego właściwie chcemy, ale to już temat na inny wpis.

Jakie są sposoby na ustawianie ostrości w systemie Leica M?

Można korzystać z układu dalmierza i za każdym razem ustawiać ostrość. Istnieje również tzw. ostrzenie strefowe. Wykorzystując tą metodę, tylko raz ustawiamy pierścień ostrości i nie ruszamy nim później, robiąc zdjęcia. W praktyce wygląda to tak, że przymykamy przysłonę do wartości f/8 – f/16 i ustawiamy ostrość odczytując wartości z podziałki narysowanej na obudowie obiektywu.

I tak, korzystając np. z obiektywu 28 mm, ustawiając przysłonę na f/8, możemy uzyskać ostrość obrazu w zakresie od ok. 1.7 m do nieskończoności. Taki zakres wartości pozwala nam swobodnie fotografować bez zamartwiania się, że obraz będzie rozmyty.

Oczywiście ostrzenie strefowe najlepiej sprawdza się, jeżeli mamy do czynienia z obiektywami szerokokątnymi. Dla dłuższych szkieł – 75 czy 90 mm zakres ostrości, nawet na f/8 czy f/16 jest dużo mniejszy.

W praktyce uprawiając np. fotografię uliczną z wykorzystaniem ostrzenia strefowego musimy pamiętać o wybraniu względnie szerokiego obiektywu, najlepiej 28 lub 35 mm, żeby głębia ostrości była jak najmniejsza. W korpusie ustawiamy stosunkowo krótki czas migawki, żeby uniknąć rozmycia obrazu, co wymusza to ustawienie wysokiego ISO, często w okolicach 1600.

Czy można sobie jakoś pomóc ustawiając ostrość w Leice M?

Tak. Leica oferuje dodatkowe akcesoria, które powodują, że ostrzenie jest bardziej przyjemne. Są specjalne, nakręcane lupy powiększające (1,25x i 1,4x) poprawiające pracę zwłaszcza z dłuższymi ogniskowymi. W cyfrowych body od M240 wzwyż mamy układ LiveView razem z FocusPeaking. Więc możemy używać takiego zestawu jak zwykłego bezlusterkowca, co jest doskonałą opcją w pracy np. z ogniwskową 90 mm. Są również dopinane, akcesoryjne wizjery elektroniczne – EVF2 dla M240 i VisioFlex dla M10.

Jeżeli mamy sprawny zestaw korpus-obiektyw, a mimo to nie możemy ustawić ostrości, polecam zapisać się na wizytę u okulisty. Odpowiednio zdiagnozowana wada wzroku pomoże dobrać soczewki korygujące, oryginalne od Leica, które montuje się na wizjer.

Czy łatwość ostrzenia każdą Leicą M jest taka sama?

Nie. Generalnie z analogowymi korpusami jest łatwiej. Na filmie nie widać delikatnych przesunięć ostrości. Mówi się, że „film wybacza więcej”, niż cyfrowa matryca, która wymaga bardzo precyzyjnego wyostrzenia obrazu.

Z cyfrówek najwygodniej pracuje się z M8, która ze względu na wielkość matrycy APSH (crop x 1,3) ma nieco inną konstrukcję układu dalmierza i pracuje się z nią przyjemniej niż z innymi cyfrowymi body: M9, M240 czy M10.

Jak wygląda ostrzenie z dłuższymi ogniskowymi?

Niezbyt ciekawie. Im dłuższa ogniskowa i większy otwór przysłony, tym większa głębia ostrości i tym trudniej precyzyjnie nałożyć na siebie obrazy w okienku widocznym w wizjerze. Przy 50 mm jest jeszcze ok, ale z ogniskową 90 mm pracuje się już stosunkowo trudno.

Dlatego planując zakup obiektywu 75 czy 90 mm niekoniecznie należy szukać najjaśniejszej opcji. Summicron f/2 będzie oczywiście dobrym zakupem, ale Summarit f/2.5 okaże się łatwiejszy w codziennym użytkowaniu, ze względu na mniejszą głębię ostrości, a także mniejsze wymiary i wagę.

Biorąc pod uwagę powyższe rozważania, Leica wypuściła obiektywy 75 mm f/1.25 i 90 mm f/1.5 stosunkowo niedawno, rekomendując użytkownikom używane podczas ostrzenia LiveView lub po prostu podpięcie tych szkieł do bezlusterkowca serii SL. Ostrzenie tak długimi i jasnymi konstrukcjami jest po prostu bardzo trudne.

Na zakończenie

Nie ma się co oszukiwać. Ręczne ustawianie ostrości nie jest łatwe, lekkie i przyjemne. Żeby zrobić ostre zdjęcie na otwartej przysłonie trzeba się trochę natrudzić, skoncentrować, precyzyjnie obracając pierścień ostrości na obiektywie.

Można powiedzieć, że jest to największa wada Leiki M, a jednocześnie największa zaleta. Mając świadomość, że musimy włożyć sporo wysiłku w obsługę zestawu korpus-obiektyw, robimy mniej zdjęć. A to znów przekłada się na bardziej przemyślane, lepiej skomponowane kadry. Brak układu AF włącza myślenie. I o to chodzi.

Zdjęcie z nagłówka artykułu pochodzi z materiałów reklamowych marki Leica.